نقش معیارهای اخلاقی در جامعه‏شناسی کاربردی

اسفندیار غفاری‏نسب، استادیار بخش جامعه‏شناسی دانشگاه شیراز *   محمدتقی ایمان، استاد بخش جامعه‏شناسی دانشگاه شیراز     چکیده   در این مقاله به بررسی نقش و اهمیت معیارهای اخلاقی در جامعه‏شناسی کاربردی پرداخته می‏شود. اخلاق کاربردی به بحث در باره نحوه به کارگیری نظریه‏های اخلاقی هنجاری در امور گوناگون می‏پردازد، و معطوف به موارد جزیی و عینی است و می‏کوشد معضلات اخلاقی را رفع نماید. جامعه‏شناسی کاربردی به معنای کاربرد نظریه‏ها و روش‏های جامعه‏شناختی برای انجام مداخله مستقیم در امور اجتماعی و انجام تغییرات اجتماعی مثبت برای حل و فصل مسائل اجتماعی است. وجه مشخص عملکرد جامعه‏شناختی، درگیری مستقیم و دخالت دادن جامعه‏شناس در برنامه‏ریزی و اقدام به حل مسأله برای ایجاد تغییرات اجتماعی است. رهیافت عملگرایی جامعه‏شناختی، یکی از شاخه‏های اصلی جامعه‏شناسی کاربردی است که متضمن مشارکت فعال و مداوم جامعه‏شناس به عنوان یک عامل مداخله و تغییر است. در مورد نقش اخلاق در جامعه‏شناسی کاربردی باید گفت اخلاق متضمن هنجارهای عملی است که سبب تمایز رفتار قابل پذیرش از رفتار غیرقابل پذیرش می‏گردد. اصول و معیارهای اخلاقی زیربنای مسؤولیت‏ها و عملکرد حرفه‏ای است. این اصول و معیارها باید به منزله اصول راهنما به کار گرفته شوند. این اصول اخلاقی شکل‏دهنده احکام هنجاری هستند که جامعه‏شناسان ممکن است در کار حرفه‏ای‏شان با آن روبه رو شوند. برخی از انجمن‏های حرفه‏ای مجموعه‏ای از قواعد و راهبردهای اخلاقی در مورد رفتار را پذیرفته‏اند. انجمن جهانی جامعه‏شناسی نیز چنین قوانینی را تصویب نموده است. این قوانین متضمن احکام هنجاری هستند که به ارائه راهنمایی در مورد مسایلی می‏پردازند که جامعه‏شناسان ممکن است در کار حرفه‏ای خود با آنها روبه رو شوند. این قوانین همچنین همراه با رویه‏هایی برای پژوهش و حل و فصل شکایت‏هایی است که در مورد عملکرد غیراخلاقی صورت می‏گیرد. پنج اصل کلی که جامعه‏شناسان باید در زمینه‏های گوناگون از آنها پیروی نمایند، عبارتنداز: شایستگی حرفه‏ای، یکپارچگی، مسؤولیت اخلاقی و علمی، احترام برای حقوق و شأن و منزلت انسان‏ها، پذیرش تنوع و مسؤولیت اجتماعی.